ژوله، حیایی ،واکاوی یک اسم: استندآپ کمدی

چند روزي است دغدغه تازه بسياري از جوانان و حتي بزرگسالان در فضاهاي مجازي وغير مجازي رقابت تنگاتنگ ژوله و حيايي شده است. آن هم در مسابقه اي كه به ظاهر “استند آپ كمدي” نام گرفته است و بازهم ظاهرا از طرفداران بسيار برخوردار است. در اين كه اين برنامه از چه ارزش و جايگاهي برخوردار است مي توان مدت ها صحبت كرد و از جنبه هاي گوناگون هنري، اجتماعي و حتي سياسي آن را مورد بررسي قرار داد. اما آنچه در اين نوشتار به آن مي پردازيم عنواني است كه به زعم نگارنده به سهو به آن تعلق گرفته است: استند آپ كمدي. استند آپ كمدي گونه اي از هنرهاي نمايشي با بيش از٢٠٠ سال سابقه است كه از انگلستان آغاز و در امريكا به اوج و كمال رسيد. عده اي اين گونه نمايشي را به دليل صراحت بيان اجرا كننده، آزادانه ترين و پيشروترين نوع هنرهاي نمايشي مي دانند. به طوري كه در مقاطع حساس سياسي در غرب، بازار مجريان استند آپ كمدي بسيار داغ تر از قبل مي شود و سرآمدان اين عرصه مي توانند بر افكار عمومي تأثير بگذارند. نگاه كنيم به بزرگان اين عرصه، از رابين ويليامز و بيل هيكس كه با اجراهاي سياسي و به شدت سياه خود مشهورند تا جرج كارلين و ادي ايزارد و استند آپ كمدي هاي تاريخي و اساطيري شان. شومن يا مجري استند آپ كمدي معمولا مسائل جاري و حساس سياسي و اجتماعي را دست مايه طنز و اجراي خود قرار مي دهد، سياستمداران را به چالش مي كشد، آنها را به تمسخر مي گيرد، تابوها را مي شكند و حتي وارد مسائل جنسي نيز مي شود و در تمامي اين مسيرها از هيچ ممانعتي برخوردار نمي شود. از سوي ديگر اگر تا چند دهه قبل استند آپ كمدي و برخي مجريان آن توسط حوزه سياست رصد مي شدند و گهگاه برخوردي نيز با آنها صورت مي گرفت (مانند ماجراي دستگيري لني بروس و جورج كارلين در پايان اجراي برنامه شان) امروزه كمتر هدف جبر سياستمداران قرار مي گيرند و بيشتر تحمل مي شوند. در چنين شرايطي برنامه اي از سيما توليد و پخش مي شود كه عنوان استندآپ كمدي را با خود حمل مي كند! پرسش اينجاست كه شركت كنندگان در اين برنامه تا چه حد از آزادي گفتار در طرح مسائل و دغدغه هاي روز برخوردارند؟ و اصولا تحمل صدا و سيما در همين زمينه تا چه حد است؟ از سوي ديگر بياييم موضوع را كمي گسترده تر ببينيم: تاب و تحمل سياستمداران و مسئولان ما به هنگام به طنز كشيده شدن توسط اجرا كنندگان اين برنامه چقدر است؟ بازهم موضوع را گسترده تر ببينيم: آستانه تحمل مردم، اصناف و قوميت هاي ما وقتي به طنز كشيده شوند چه ميزان است؟ پاسخ تقريبا روشن است! پس در چنين شرايطي آنچه شاهد هستيم نه يك استندآپ كمدي ناب و درست، كه برنامه اي است شبيه به آن. برنامه اي كه تنها از برخي ظواهر شكلي اين گونه هنرهاي نمايشي بهره مي برد. باز هم بر اين نكته تأكيد مي شود كه خندانه ممكن است برنامه اي جذاب و دل نشين باشد؛ اما قطعا استندآپ كمدي نيست! چيزي شبيه به رانندگي ما ايراني ها!